آموزش دست‌شویی رفتن یکی از چالش‌برانگیزترین فرایندهای پرورش و تربیت کودک است اما همه‌چیز آسان و راحت خواهد بود، اگر بتوانید از روش مناسبی استفاده کنید که ساده و مؤثر باشد.
۱. در زمان مناسب شروع کنید
مهم نیست والدین دیگر از چه سنی آموزش دست‌شویی رفتن به فرزندشان را شروع کرده‌اند! کودکان با هم تفاوت دارند و باید منتظر زمانی باشید که فرزندتان از نظر فیزیکی و عاطفی آماده باشد. بیشتر کودکان بین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی برای شروع آموزش آماده‌اند. فقط فراموش نکنید که مجبور کردن کودکان فایده‌ای ندارد و اجبار باعث می‌شود آن‌ها یکی از مهم‌ترین مراحل رشدی‌شان را به شکل و شیوه‌ی بد بگذرانند. برای اینکه مطمئن شوید کودک برای از پوشک گرفتن آمادگی دارد، وقتی شروع کنید که دیگر نیاز نیست با فاصله‌ی کم پوشک او را عوض کنید و مدت زمان بیشتری خشک می‌ماند. کودکی که به حمام رفتن علاقه دارد و می‌تواند دستورالعمل‌های ساده را دنبال کند، برای یاد گرفتن استفاده از لگن هم آماده است.
۲. کودک خود را آماده کنید
آموزش دست‌شویی رفتن را با گفت‌وگو شروع کنید. برای کودک توضیح بدهید لگن چیست؟ چرا باید از آن استفاده کرد؟ و توضیح بدهید که او چگونه می‌تواند از دست‌شویی استفاده کند. صحبت‌های فرزندتان را هم بشنوید و به سوال‌هایش توجه کنید. لازم نیست فوری پاسخ بدهید و اگر نمی‌دانید چه جوابی مناسب اوست، صبر کنید و از کودک زمان بگیرید تا بتوانید پرس‌وجو کنید. می‌توانید با هم کتاب بخوانید یا فیلم‌ها و پویانمایی‌هایی را که درباره‌ی آموزش دست‌شویی رفتن یا چگونگی استفاده از لگن است، تماشا کنید.
خوب بلدم روی لگن بنشینم یکی از کتاب‌های مجموعه‌ی دایان دیگه بزرگه که کتاب‌های فندق (واحد کودک و نوجوان نشر افق) چاپ کرده، درباره‌ی آموزش استفاده از توالت است. دایان در این داستان تعاملی با پوشک خداحافظی و شیوه‌ی استفاده از لگن و توالت را یاد می‌گیرد و کمک می‌کند تا کودکان هم مراحل مختلف این فرایند را بشناسند و برای آن آماده شوند. کتاب را با هم بخوانید و با کمک دایان تمرین را شروع کنید.
برای خرید اینترنتی مجموعه‌ی دایان دیگه بزرگه کلیک کنید
۳. یک برنامه‌ی ساده و منظم روزانه داشته باشید
تمرین به برنامه‌ریزی نیاز دارد. وقتی بتوانید برنامه‌ای ساده و منظم برای دست‌شویی رفتن کودک داشته باشید، به او کمک می‌کنید تا زودتر این فرایند را یاد بگیرد و دست‌شویی رفتن به یک عادت تبدیل شود. می‌توانید زمان‌هایی را برای رفتن به دست‌شویی مشخص کنید و پوستر آموزش استفاده از لگن برای کودکان را از اینجا رایگان دانلود کرده، چاپ کنید و روی دیوار توالت بچسبانید. کودک می‌تواند مراحل مختلف دست‌شویی رفتن را به ترتیب از روی پوستر ببیند و دنبال کند و انجام بدهد.
۴. عملکرد کودک را توصیف کنید
به عملکرد کودک در توالت توجه نشان بدهید. هر بار که او یکی از مراحل دست‌شویی رفتن را انجام می‌دهد، یادآوری کنید که دارد چه کار می‌کند. تمرین کنید که از عبارت‌هایی مانند «آفرین»، «خوب» یا «عالی» استفاده نکنید. تشویق‌های کلامی به کودک نمی‌گوید چه توانمندی جدیدی پیدا کرده یا چه کاری را درست انجام داده است. در هر مرحله، فقط کافی‌ست عملکرد کودک را با مهربانی و شور و هیجان توصیف کنید: «خودت شلوارت را پایین کشیدی!»، «امروز هم توانستی روی لگن بنشینی!»، «ببین! خودت را به‌تنهایی شستی.»
۵. از جدول‌های ثبت عادت استفاده کنید
کودکان نیاز دارند هم دستورالعمل انجام یک فعالیت را ببینند و هم بتوانند عملکرد خودشان را ارزیابی کنند. استفاده از جدول کمک می‌کند تا فرزندتان بتواند روند پیشرفت خودش در یادگیری را ثبت کند و ببیند. می‌توانید از جدول عادت‌های پپا ایده بگیرید یا فایل آن را از اینجا رایگان دانلود کرده و چاپ کنید. هر بار که کودک از لگن استفاده می‌کند، جلو هر مرحله علامت یا برچسب بزنید.
۶. جشن بگیرید
با کودک گفت‌وگو کنید و برای یادگیری هر قسمت از فرایند دست‌شویی رفتن یک جشن کوچک ترتیب بدهید. این جشن می‌تواند یک برنامه‌ی ساده برای رفتن به پارک باشد یا خریدن شکلات. حتی برای خریدن یا شروع استفاده از لگن هم می‌توانید جشن بگیرید. فراموش نکنید که مهم است کودک بتواند فرایند و نتیجه و دلیل جشن را درک کند و خودش در برنامه‌ریزی و تحقق آن نقش داشته باشد.
۷. صبور باشید
آموزش و به وجود آوردن یک عادت اصلاً کار ساده‌ای نیست! برای آموزش کامل دست‌شویی رفتن به کودک ممکن است چند روز یا چند هفته یا چند ماه وقت بگذارید. مهم این است که صبور باشید و فراموش نکنید که اجبار فایده‌ای ندارد! اگر فرزندتان مقاومت کرد و دلش نمی‌خواست از لگن استفاده کند، به او فرصت بدهید و بعد از یکی دو هفته دوباره امتحان کنید. اگر پیشرفت کودک متوقف شد، نگران نباشید. با کمک جدول عادت دوباره و دوباره تمرین کنید.
برای تسهیل فرایند یادگیری چگونگی استفاده از لگن و توالت می‌توانید چند کار ساده هم انجام بدهید. لباس‌های مناسب به کودک بپوشانید که خودش به‌تنهایی بتواند آن را بپوشد و آماده باشید که اگر لباس‌هایش کثیف شد، آن را به‌راحتی تعویض و محیط را تمیز کنید. پس لباس اضافی و مواد تمیزکننده همراه خودتان داشته باشید و برای اتفاق‌های احتمالی در این دوره آماده باشید. یادگیری فرایندی زمان‌بر است و به‌سرعت اتفاق نمی‌افتد. پس، آرامش خودتان را حفظ کنید و هرگز کودک را سرزنش نکنید.
